Tư vấn sở hữu trí tuệ

Trong một xã hội văn minh và phát triển như hiện nay, cụm từ " Sở hữu trí tuệ " ngày càng được nhắc tới nhiều hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng có những hiểu biết đầy đủ về vấn đề này. Những câu hỏi thường được đặt ra là:

- Quyền sở hữu trí tuệ là gì?
- Tôi có quyền sở hữu trí tuệ trong tay thì tôi sẽ được làm những gì?
- Tại sao cần (và nên) bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ?
- Những thứ gì sẽ được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ?
- Làm thế nào để được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ?
- Quyền của tôi có được bảo hộ trên toàn thế giới không? Hay chỉ bảo hộ trên lãnh thổ Việt Nam thôi?
Trong phạm vi bài viết này, tôi sẽ giải đáp những câu hỏi thường gặp nhất nêu trên.

Nói một cách đơn giản, Quyền sở hữu trí tuệ là quyền sở hứu đối với tài sản được tạo ra bằng trí tuệ của con người. Cũng giống như với bất kỳ loại quyền tài sản nào khác, khi là chủ sở hữu với quyền sở hữu trí tuệ, bạn tài sản được tự do sử dụng quyền đó theo mong muốn của mình, miễn là việc sử dụng đó không trái pháp luật và có quyền ngăn cấm những người khác thực hiện những hành vi sử dụng như vậy đối với đối tượng thuộc quyền tài sản của mình.

Lý do thứ nhất vừa thoả đáng vừa thích hợp là người tạo ra sản phẩm (sáng tạo) và có nỗ lực trong hoạt động sáng tạo trí tuệ phải có lợi ích nào đó từ những nỗ lực này. Lý do thứ hai là bằng việc dành sự bảo hộ cho các tài sản trí tuệ, những nỗ lực sáng tạo trí tuệ như vậy sẽ được khuyến khích và các ngành công nghiệp dựa trên các sản phẩm sáng tạo như vậy có thể phát triển vì mọi người thấy rằng các sản phẩm như vậy mang lại sự đền bù về mặt tài chính.

Theo pháp luật Việt Nam hiện tại, những đối tượng được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ gồm có:
- Quyền tác giả và quyền liên quan;
- Nhãn hiệu (hàng hóa/dịch vụ);
- Sáng chế, giải pháp hữu ích;
- Kiểu dáng công nghiệp;
- Chỉ dẫn địa lý;
- Bí mật kinh doanh;
- Thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn;
- Quyền với giống cây trồng mới;
Ví dụ cụ thể với các đối tượng kể trên chúng ta dễ dàng nhận thấy quanh cuộc sống của mỗi người như: Đĩa CD, kiểu dáng của đồ vật, chỉ dẫn  nguồn gốc  địa lý của một số loại sản phẩm, cuộc biểu diễn, tên công ty, chương trình phát song, trò chơi máy tính, mạch tích hợp, tài liệu, chương trình máy tính, sáng chế …

Với mỗi đối tượng pháp luật quốc gia quy định cơ chế bảo hộ khác nhau. Có đối tượng được bảo hộ tự động (quyền tác giả, bí mật kinh doanh), cũng có đối tượng cần phải được đăng ký để cấp văn bằng bảo hộ (nhãn hiệu, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp). Để biết rõ về vấn đề này, bạn nên liên hệ với các văn phòng luật sư để có được tư vấn cụ thể.

Với mỗi đối tượng tời hạn bảo hộ lại lại khác. Với nhãn hiệu là 10 năm từ ngày được cấp văn bằng và có thể được gia hạn nhiều lần, với quyền tác giả là  50 năm từ ngày tác giả qua đời…

Về nguyên tắc, quyền sở hữu trí tuệ chỉ được bảo hộ trong phạm vi lãnh thổ quốc gia. Có nghĩa là nếu bạn muốn quyền của mình được bảo hộ ở quốc gia nào bạn sẽ phải đăng ký tại quốc gia đó. Tuy nhiên, có rất nhiều điều ước quốc tế đã được ký kết để bạn có thể hưởng quyền ưu tiên khi bạn muốn đăng ký quốc tế cho các đối tượng nêu trên.
Tiêu biểu chúng ta có thể kể đến là: Hiệp định Trips với hầu hết các đối tượng. Công ước Bern với quyền tác giả, hiệp định Lisbon với tên gọi xuất xứ, Nghị định thư/thỏa ước Madrid với nhãn hiệu, Hiệp định Roma về quyền liên quan với các cuộc biểu diễn, tác phẩm ghi âm, ghi hình….